Przerost, zmiany zapalne czy rak prostaty stanowią jedne z najczęstszych męskich chorób wieku średniego. Dlatego każdy mężczyzna po 35 roku życia powinien raz w roku zdecydować się na badania diagnostyczne gruczołu krokowego. Czy ocena stanu prostaty na podstawie badań krwi daje rzetelne informacje o kondycji stercza? Czy istnieją inne sposoby na skuteczną analizę stanu i funkcjonowania gruczołu krokowego?
Badania krwi na prostatę – sprawdzenie poziomu PSA
Mówiąc o diagnostyce prostaty ciężko nie wspomnieć o swoistym antygenie sterczowym, który w skrócie określa się mianem PSA. Termin ten odnosi się do glikoproteiny produkowanej przez komórki nabłonkowe gruczołu krokowego i jest jednym w fundamentalnych kryteriów w ocenie stanu stercza. Warto dodać, że PSA nie jest produkowane przez inne komórki wydzielnicze i stąd odgrywa on niezwykle ważną rolę dla mężczyzn w zakresie zdrowia prostaty. W diagnostyce laboratoryjnej wyróżnia się dwa typy stężenia: całkowite (tPSA) i wolne (fPSA).
Wedle powszechnych norm przyjmuje się, że poziom PSA u mężczyzn od 40. roku życia nie powinien przekraczać górnej granicy tj. 4 ng/ml. Niemniej jednak wartości poniżej 1 ng/ml również stanowią sygnał o konieczności wykonania dodatkowych badań. Laboratoryjna analiza próbki krwi z oznaczeniem swoistego antygenu sterczowego jest rekomendowana wszystkim mężczyznom zbliżającym się do wieku 40 lat lub z ryzykiem obciążenia genetycznego raka prostaty (choroba nowotworowa ojca lub brata). Oprócz tego badanie PSA poleca się wykonać w przypadku występowania objawów, które mogą wskazywać na problemy ze sterczem np. krew w nasieniu, ból i pieczenie podczas oddawania moczu, nieprawidłową erekcję czy dolegliwości bólowe podbrzusza.
Badanie krwi z oznaczeniem PSA umożliwia wykrycie rozmaitych problemów z prostatą, które niezwykle często przez długi czas rozwijają się bezobjawowo. Mowa tu o:
- łagodnym rozroście,
- zmianach zapalnych,
- chorobie nowotworowej.
Laboratoryjne badanie swoistego antygenu sterczowego jest również metodą pozwalającą na ocenę dotychczasowej terapii (np. w przypadku leczenia onkologicznego pacjentów z rakiem prostaty) czy określenie potencjalnego ryzyka nawrotu choroby.
Pacjent przed przystąpieniem do badania krwi na prostatę nie musi być na czczo. Niemniej jednak poleca się, aby na 48 godzin przed planowanym pobraniem próbki krwi do analizy zrezygnował z aktywności fizycznej – zwłaszcza z jazdy na rowerze. Ucisk prostaty wskutek długotrwałego siedzenia na rowerze może prowadzić do sfałszowania wyników.
Ocena stanu prostaty – jakie badania warto jeszcze wykonać?
Badanie krwi nie jest jedynym sposobem na analizę stanu i funkcjonowania prostaty. Równie popularną metodą jest manualna ocena rozmiaru gruczołu krokowego per rectum. Lekarz dokonuje wówczas sprawdzenia wielkości stercza, co pozwala realnie oszacować czy prostata uległa rozrostowi. W przypadku intensywnego stanu zapalnego bądź zaawansowanej choroby nowotworowej może też odznaczać się tkliwością. Choć badanie doodbytnicze nie należy do przyjemnych, to jednak jest niezwykle skuteczne w kontekście diagnostyki.
Warto też dodać, że wartość poziom PSA i rozmiar prostaty niekoniecznie muszą iść ze sobą w parze. Istnieją bowiem przypadki występowania choroby nowotworowej o przesadnie podwyższonym stężeniu swoistego antygenu sterczowego przy równoczesnym zachowaniu prawidłowej wielkości gruczołu krokowego.
Dodatkowe badania, które będą pomocne w ocenie stanu prostaty to:
- posiew moczu,
- scyntygrafia kości,
- USG jamy brzusznej,
- analiza wydzieliny stercza,
- biopsja gruczołu krokowego,
- tomografia komputerowa miednicy.
Bibliografia:
- Chrabański O., et al. „Zależność pomiędzy stężeniem swoistego antygenu sterczowego w surowicy a częstością występowania przerzutów do kości ocenianą na podstawie obrazu scyntygrafii kośćca u pacjentów z nowo zdiagnozowanym rakiem gruczołu krokowego.” Medycyna Paliatywna 2017, 9(2): 98-104.
- Serkies K., Jarosz M. „Swoisty antygen steroczyw. Praktyczne znaczenie w raku gruczołu krokowego.” Cancer surgery 2011, 1: 1-7.
- Lee CH., Akin-Olugbade O., Kirschenbaum A. „Overview of prostate antatomy, histology and pathology.” Endocrinology and Metabolism Clinics 2011, 40(3): 565-575.
