Łagodny przerost gruczołu krokowego (prostaty) jest jednym z najczęściej występujących schorzeń urologicznych. Badania epidemiologiczne wskazują, że problem ten dotyka już co piątego mężczyznę po 45 r.ż., a około 70 r.ż. prawdopodobieństwo jego wystąpienia wzrasta aż do 90%. W jego leczeniu i profilaktyce z pomocą przychodzą surowce roślinne, stanowiące najliczniejszą grupę preparatów stosowanych u osób z przerostem prostaty. Najbardziej popularnym i najczęściej przepisywanym jest owoc palmy sabałowej.

Charakterystyka i skład chemiczny palmy sabałowej

Palma sabałowa (syn. Sabal palmetto, Sabal serrulata, Serenoa repens) z rodziny Aracaceae jest w USA najczęściej występującą palmą, spotykaną przede wszystkim w południowo-wschodniej części kraju. Gatunek ten występuje także w basenie Morza Śródziemnego – na południu Europy oraz w północnej Afryce.

Prozdrowotne właściwości owocu palmy sabałowej są znane od setek lat. W leczeniu zaburzeń oddawania moczu u mężczyzn była stosowana już w starożytnym Egipcie. Także w obu Amerykach tradycyjne wskazania obejmowały zaburzenia układu moczowo-płciowego takie jak problemy z erekcją, czy właśnie przerost gruczołu krokowego, a monografia surowca pojawiła się w Farmakopei Amerykańskiej już w 1906 roku.

W leczeniu przerostu prostaty wykorzystuje się frakcję lipofilną (wyciągi alkoholowe lub heksanowe) z owocu palmy sabałowej. W jej składzie chemicznym jako związki biologicznie czynne dominują fitosterole i kwasy tłuszczowe (m.in. kwas oleinowy, laurynowy, mirystynowy). Zgodnie z wymaganiami farmakopealnymi surowiec powinien zawierać nie mniej niż 11% sumy kwasów tłuszczowych.

Mechanizm działania

Wyciągi lipofilne z owocu palmy sabalowej wykazują właściwości antyandrogenne poprzez hamowanie aktywności 5α-reduktazy. Enzym ten jest odpowiedzialny za przekształcanie testosteronu w dihydrotestosteron (DHT) – czynną postać hormonu, która łączy się z receptorem androgenowym. Podwyższony poziom DHT w organizmie i związane z nim zaburzenie stosunku między androgenami, a estrogenami są obecnie uznawane za główne czynniki rozwoju łagodnego przerostu prostaty. Dodatkowo, wyciąg z palmy sabalowej wykazuje właściwości przeciwzapalne, przeciwobrzękowe i antyestrogenowe – hamuje aktywność cyklooksygenazy, 5-lipooksygenazy i fosfolipazy – a także działa moczopędnie i antyseptycznie na drogi moczowe.

Badania kliniczne wskazują, że stosowanie wyciągów z owocu palmy sabałowej poprawia jakość życia pacjentów cierpiących na przerost prostaty. Obserwuje się nie tylko zmniejszenie gruczołu krokowego, ale także obniżenie zalegania moczu, poprawę przepływu moczu, złagodzenie objawów pieczenia i bólu w czasie mikcji czy uczucia parcia na pęcherz. Badania in vitro sugerują także działanie przeciwnowotworowe surowca – zdolność do hamowania rozrostu nowotworu gruczołu krokowego, jednak doniesienia te wciąż wymagają potwierdzenia. Wyciąg z palmy sabałowej wykazuje także obiecujące właściwości w leczeniu łysienia androgenowego – dolegliwości związanej z nadwrażliwością na DHT.

Bezpieczeństwo stosowania

Owoc palmy sabałowej jest surowcem o udowodnionej skuteczności w leczeniu łagodnego przerostu prostaty, a także dobrze tolerowanym przez organizm. Częstość występowania działań niepożądanych w trakcie terapii wyciągiem z palmy sabałowej nie odbiega znacznie od placebo. Najczęściej obserwowane są dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, takie jak nudności i bóle brzucha.

Bibliografia:

1.     Nawrot J: Surowce roślinne stosowane w łagodnym przeroście gruczołu krokowego. Herba Polonica (2009); 55(4):214-223.
2.     Gryszczyńska A, Opala B: Palma sabalowa (Sabal palmetto lodd., saw palmetto) w łagodnym rozroście gruczołu krokowego. Postępy Fitoterapii (2011); 1:18-27.
3.     Kowalczyk B, Gałuszka A: Palma Sabałowa. Panacea – leki ziołowe (2012); 1(38):20-22.
4. Eliza Lamer-Zarawska, Barbara Kowal-Gierczak, Jan Niedworok (red): Fitoterapia i Leki Roślinne. PZWL, Warszawa 2014.